Περιγραφή
Ο ίδιος ο συγγραφέας, ο Θεοφάνης Δεληγιαννίδης, μου περιέγραψε απλά, βαθυστόχαστα με λίγες λέξεις συμπυκνωμένο όλο το δράμα της προσωπικής τραγωδίας του. Μου είπε:
Ψάχνοντας απελπισμένα για το παιδί μου, κάθησα μια μέρα απέναντι από το βουνό Τόπτσαμ. Μπροστά μου ήρθαν οι μνήμες, οι μάχες κι οι σκοτωμένοι μου σύντροφοι. Εκεί στη μοναξιά μου μου ‘πιασε το παράπονο κι απαρηγόρητα έκλαψα και κανείς δεν βρέθηκε να με παρηγορήσει. Είναι ο τύπος της πληγωμένης Ρωμιοσύνης, που απομονωμένη σηκώνει μόνη το βάρος της δικής της πορείας. Αυτά τα γεγονότα είναι αυθεντική ιστορία, χωρίς μυθιστορηματικές διατυπώσεις, είναι κάτι σαν καθαρό ημερολόγιο, απλό, γεγονότων, γενοκτονιών και μαχών με κέντρο το βουνό Τόπτσαμ, όπου κατέφυγαν Χριστιανοί από τα χωριά και τις πόλεις, Νικσάρ (Νεοκαισάρεια), Έρπαα και Τοκάτ, όπου με γενικό αρχηγό τον αρχικαπετάνιο Γοτσάναστας και υπαρχηγό τον Αράπογλου, οι ηρωικοί αντάρτες, με ικανούς και ηρωικούς αρχηγούς, απέκρουσαν τις λυσσασμένες τουρκικές επιθέσεις από την πρώτη γραμμή της φωτιάς για να προστατέψουν τα ομόθρησκα γυναικόπαιδα από τη γενοκτονία.
