Περιγραφή
Ἡ ἁγιολογία ἀποτελεῖ τὸ πλουσιότερο γραμματειακὸ εἶδος τῆς βυζαντινῆς λογοτεχνίας, προσφέροντας στὸν ἀναγνώστη μιὰν ἀντιπροσωπευτικὴ καί, πολλὲς φορές, διεισδυτικὴ ματιὰ ὄχι μόνο στὸν κόσμο καὶ τὶς προϋποθέσεις τῆς ἁγιότητας ἀλλὰ καὶ στὸν θρησκευτικό, κοινωνικὸ καὶ πολιτικὸ βίο τῶν Βυζαντινῶν. Στοὺς ἕντεκα αἰῶνες τῆς ἱστορικῆς πορείας τῆς ἀνατολικῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας ἁγιολογικὰ κείμενα γράφτηκαν ἐν ἀφθονίᾳ τόσο στὰ ἀστικὰ κέντρα ὅσο καὶ σὲ ἀπομονωμένες ἐπαρχίες. Παράλληλα, ἡ ἁγιολογία ὡς εἶδος καλλιεργήθηκε πέραν τῶν ὁρίων τοῦ Βυζαντίου σὲ ὅλο τὸ γεωγραφικὸ φάσμα τῆς πνευματικῆς ἐπιρροῆς του.
Ἡ Βυζαντινὴ ἁγιολογία, συλλογικὸ πόνημα ὁμάδας καταξιωμένων εἰδικῶν στὸ πεδίο αὐτό, ἐκδόθηκε σὲ πρώτη μορφὴ στὰ ἀγγλικὰ καὶ ἀντιπροσωπεύει τὴν πρώτη διεθνῶς συστηματικὴ προσπάθεια νὰ παρουσιαστεῖ καὶ νὰ ἀναδειχθεῖ μιὰ συγγραφικὴ παραγωγὴ ποὺ γνώρισε ἰδιαίτερη δυναμικὴ τιμώντας ἁγίες καὶ ἁγίους, δηλαδὴ τὶς κατ’ εξοχὴν ἡρωίδες καὶ τοὺς κατ’ εξοχὴν ἥρωες τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου. Στὰ δεκατέσσερα κεφάλαια τὰ ὁποῖα συγκροτοῦν τὸν πρῶτο τόμο αὐτοῦ τοῦ ἔργου ἀναφορᾶς ἐξετάζονται ἀφενὸς οἱ περίοδοι οἱ ὁποῖες καθόρισαν τὴ συγγραφὴ ἁγιολογικῶν κειμένων στὰ ἑλληνικά, ἀφετέρου οἱ τόποι στοὺς ὁποίους ἐξαπλώθηκε καὶ ἀναπτύχθηκε. Ἡ ἐμφάνιση τῆς πρώτης χριστιανικῆς βιογραφίας τὸν 4o αἰώνα μὲ τὸν Βίο τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου, ἡ ἀκμὴ ποὺ γνώρισε ἡ ἁγιολογία ὡς λογοτεχνικὸ εἶδος καθ’ ὅλη τὴν ὕστερη ἀρχαιότητα (4ος-7ος αἰ.) καὶ οἱ νέες θεματολογικὲς συντεταγμένες καὶ οἱ ἐκφραστικοὶ τρόποι ποὺ τὴν καθόρισαν τοὺς ἑπόμενους αἰῶνες (8ος-15ος αἰ.) συνιστοῦν τοὺς θεματικοὺς ἄξονες τῶν πέντε πρώτων κεφαλαίων τοῦ τόμου. Στὰ ὑπόλοιπα ἐννέα κεφάλαια ἐξετάζεται ἡ ἀνάπτυξη τῆς ἁγιολογίας ποὺ γράφτηκε εἴτε στὰ ἑλληνικὰ στὶς παρυφὲς τῆς αὐτοκρατορίας (Παλαιστίνη καὶ Κάτω Ἰταλία) εἴτε σὲ ἄλλες χριστιανικὲς γλῶσσες (συριακά, γεωργιανά, ἀρμενικά, κοπτικά, ἀραβικά, σλαβονικά, λατινικά), ἐντὸς καὶ πέραν τῶν γεωγραφικῶν ὁρίων τῆς αὐτοκρατορίας. Κάθε κεφάλαιο πλαισιώνεται μὲ ἀναλυτικὴ βιβλιογραφία, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ συνδράμει σὲ μιὰ περαιτέρω γνώση γενικὰ τοῦ χώρου αὐτοῦ καὶ εἰδικὰ καθενὸς ἀπὸ τὴν πλειάδα τῶν κειμένων ποὺ τὸν συγκροτοῦν.
Ἡ παρούσα ἑλληνικὴ ἔκδοση, ἐμπλουτισμένη μὲ ἐπεξηγηματικὲς σημειώσεις, ἐνημερωμένη βιβλιογραφία, καθὼς καὶ παραπομπὲς σὲ νεοελληνικὲς ἀποδόσεις ἁγιολογικῶν κειμένων, ἀποτελεῖ ἔργο θεμελιῶδες γιὰ τὸν ἀναγνώστη, εἰδικὸ καὶ μή, ποὺ ἐνδιαφέρεται νὰ γνωρίσει τὰ ἁγιολογικὰ κείμενα καὶ τοὺς γνωστοὺς καὶ ἄγνωστους δημιουργούς τους καὶ νὰ ἐκτιμήσει τὴν ἱστορική, λογοτεχνικὴ καὶ θεολογικὴ ἀξία τῆς πολύτιμης αὐτῆς κληρονομιᾶς τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου.
