Οπτικοακουστική κουλτούρα: Όψεις του νέου ελληνικού κινηματογράφου

Ο Διαμάντης Λεβεντάκος (γεν. 1940) είναι σκηνοθέτης και θεωρητικός του κινηματογράφου. Το 1968 συμμετείχε στην εκδοτική ομάδα του περιοδικού "Σύγχρονος Κινηματογράφος". Στη συνέχεια, επιμελήθηκε τους συλλογικούς τόμους "Σύγχρονη θεωρία κινηματογράφου" (εκδόσεις Ράππα, 1972) και "Κινηματογράφος και πολιτική" (εκδ. Εξάντας, 1976). Σκηνοθέτησε τα ντοκιμαντέρ: "Εμφύλιος λόγος", 1979, σε παραγωγή της εταιρείας Cinetic, "Η Ελλάδα ταξιδεύει", 2004, κ.ά. Είναι επιμελητής πολλών εκδοτικών σειρών στις επιστήμες του ανθρώπου ("Οπτικοακουστική κουλτούρα", "Στοχαστές του 20ου αιώνα", "Επικοινωνία και κουλτούρα", "Φιλοσοφικό καφενείο", κ.ά.), ενώ έχει εκδώσει, επίσης, μία νουβέλα ("Αλαχία", εκδ. Πατάκη, 2000). Είναι διευθυντής του Κέντρου Πολιτιστικών Μελετών.

Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1934. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε stage κινηματογράφου δίπλα στον ιδρυτή της Γαλλικής Ταινιοθήκης Ανρί Λανγκλουά, στο Παρίσι, την εποχή της νουβέλ βαγκ και του περιοδικού "Cahiers du Cinema", του Ζ. Ζενέ, του Σ. Μπέκετ και του Ε. Ιονέσκο στο θέατρο και των Μπαρτ, Φουκό, Λακάν και Ντεριντά στο προσκήνιο της γαλλικής σκέψης. Κινηματογράφησε και συμμετείχε σε ταινίες ντοκιμαντέρ. Υπήρξε μέλος της κινηματογραφικής λέσχης του "Άστυ" που ιδρύθηκε το 1950 από την ΕΚΚΑ, από την Ελένη Βλάχου, τον Μάριο Πλωρίτη και την Αγλαΐα Μητροπούλου-ψυχή της όλης προσπάθειας. Αργότερα εργάστηκε ως δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου σε διάφορα περιοδικά, στην "Καθημερινή", στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση ("Κινηματογραφική λέσχη" της ΕΡΤ). Μεταξύ 1993-2004 διετέλεσε Eιδικός Σύμβουλος Kινηματογραφίας του Yπουργού Πολιτισμού. Έχει γράψει εκατοντάδες άρθρα και μελέτες σε συλλογικά βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και κινηματογραφικά λήμματα σε εγκυκλοπαίδειες.

Είτε με την πρακτική είτε με την θεωρητική πλευρά του κινηματογράφου, ο Μάκης Μωραϊτης ασχολείται με τις εικόνες του από το 1976, αμέσως μετά τις σπουδές του στο N.Y. University: σκηνοθεσίες ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, παραγωγές και σκηνοθεσίες σειρών επιμορφωτικών και ψυχαγωγικών για την κρατική τηλεόραση, συγγραφή, μετάφραση και επιμέλεια βιβλίων πάνω σε ποικίλα θέματα της κινηματογραφικής πρακτικής και αισθητικής, έκδοση κινηματογραφικών περιοδικών, διδασκαλία σε κινηματογραφικές σχολές.

Ο συγγραφέας, σκηνοθέτης και εκδότης Γιάννης Σολδάτος γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1952. Είναι ιδρυτής και διευθυντής του εκδοτικού οίκου "Αιγόκερως" που έχει στο ενεργητικό του την κυκλοφορία περισσότερων από 200 κινηματογραφικών βιβλίων και περισσότερων από 400 λογοτεχνικών. Ως συγγραφέας, έγραψε τα βιβλία: "Στον αστερισμό του Κριού", "Τρομαχτικές ιστορίες", "Πολεμικές ιστορίες", "Το αίνιγμα", "Εύα, η αγαπημένη των βρικολάκων", "Η πλάνη", "Υποβρύχιος έρωτας", "Ελένη: Λιοσίων 5Α", "Διόνυσος, ο βασιλεύς των ορέων", "Ιερή πόρνη", "Το ερωτευμένο τρένο", "Αλέξης Δαμιανός", "Ζαν-Λυκ Γκοντάρ", "Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου", "Συνοπτική ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου", "Ελληνικός κινηματογράφος: ένας αιώνας", "Ιστορία του γυμνού στον κινηματογράφο", "Ένας άνθρωπος παντός καιρού: Θανάσης Βέγγος", "Οδύσσειες σωμάτων στο έργο του Νίκου Κούνδουρου", κ.ά. Διετέλεσε καθηγητής ιστορίας του ελληνικού κινηματογράφου σε σχολές κινηματογράφου. Έχει σκηνοθετήσει 40 επεισόδια της σειράς "Η περιπέτεια ενός ποιήματος" (ΕΤ2), τις ταινίες: "Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου " (ΕΤ2), "Βήματα" (ΕΤ2), "Το αίνιγμα" (ταινία μεγάλου μήκους, παραγωγή: Αιγόκερως, ΕΡΤ, New Star), "Υποβρύχιος έρωτας" (ταινία μεγάλου μήκους, παραγωγή: Αιγόκερως), τη μικρού μήκους ταινία "Ένα Σάββαρο βράδυ (Αιγόκερως, ΕΚΚ), πέντε ντοκιμαντέρ με γενικό τίτλο "Καστρολόγος: αναφορά στον Φώτη Κόντογλου" (ΕΤ1), δέκα επεισόδια της σειράς "Παρασκήνιο" (ΕΤ1) και τέσσερα δραματοποιημένα επεισόδια της σειράς "Σελίδες με Θέα" (ΕΤ1). Στο θέατρο έχουν ανεβεί τα θεατρικά του έργα: "Όταν ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης συνάντησε τον Γεώργιο Βιζυηνό" (Νέο Ελληνικό Θέατρο Γιώργου Αρμένη, σκηνοθεσία Γιώργου Αρμένη), "Όταν ο Σκαρίμπας κήρυξε τον πόλεμο κατά της Χαλκίδας" (Ανοιχτό Θέατρο, σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη), "Πόε" (Θέατρο της Μεσογείου, σκηνοθεσία Αλμπέρτο Εσκενάζη), "Ιερή πόρνη", κ.ά.

Ο Νίκος Κολοβός (1938-2006), γεννήθηκε στο Βόλο. Σπούδασε νομικά και διετέλεσε δύο φορές πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου, με έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα. Με τον κινηματογράφο ασχολήθηκε από το 1960 με σειρά κριτικών και θεωρητικών κειμένων. Υπήρξε από τους βασικούς συντάκτες της δεύτερης, μεταπολιτευτικής περιόδου του περιοδικού "Σύγχρονος Κινηματογράφος". Στη συνέχεια, χωρίς να εγκαταλείψει τη γενέτειρά του, συνεργάστηκε με τις εκδόσεις "Αιγόκερως" και με τις εκδόσεις του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και δίδαξε κινηματογράφο στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ήταν επίσης διδάκτορας του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και συνεργάστηκε με το Τμήμα Πολιτισμού του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου. Ο Νίκος Κολοβός υπήρξε, επίσης, δεινός ορειβάτης, και έγραψε και δημοσίευσε, εκτός των άλλων, κείμενα για την ελληνική φύση και το περιβάλλον, περιηγητικές εντυπώσεις από το Πήλιο, κ.ο.κ.

Ο Στάθης Βαλούκος ξεκίνησε ως σκηνοθέτης ταινιών μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ, μια εκ των οποίων τιμήθηκε με το βραβείο ποιότητας του ΥΠΠΟ 1983 (Ενθύμια από τη Βαϊμάρη). Στη συνέχεια, έγραψε σενάρια σε πολλές τηλεοπτικές σειρές, συνεργάστηκε στο γράψιμο σεναρίων σε κινηματογραφικές ταινίες, ενώ σατιρικά θεατρικά του μονόπρακτα παίχτηκαν σε παράσταση αθηναϊκού θιάσου. Έγραψε ακόμα τα βιβλία: Φιλμογραφία του ελληνικού κινηματογράφου (οδηγός ταινιών), Το φιλμ νουάρ (μονογραφία), Να σκοτώσεις το διάβολο (αστυνομική νουβέλα), Ο ήρωας της επόμενης σελίδας (διηγήματα), Λεξικό σκηνοθετών του παγκόσμιου κινηματογράφου (σε 4 συμπληρωμένες, ανά τριετία, εκδόσεις), Η ελληνική τηλεόραση (ιστορία και παρουσίαση του δραματοποιημένου προγράμματος της περιόδου 1968-1998), και, τέλος, Το σενάριο (1997), μια μελέτη της δομής και της τεχνικής συγγραφής ενός κινηματογραφικού έργου, βιβλίο που επιλέχτηκε ως πανεπιστημιακό βοήθημα και διδάσκεται σε δύο πανεπιστημιακές σχολές (Πανεπιστήμιο Αιγαίου και Πάντειος Σχολή). Είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδος και της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου.

Ο Θεόδωρος Σούμας είναι συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Άρχισε τις κινηματογραφικές σπουδές του στο "Ινστιτούτο Τεχνών της Επικοινωνίας" των Βρυξελλών (IAD). Τις συνέχισε με πτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές κινηματογράφου στο 8ο Πανεπιστήμιο Παρισιού, και σαν ελεύθερος ακροατής στο 3ο Πανεπιστήμιο. Πήρε πτυχίο φιλοσοφίας από το 8ο Πανεπιστήμιο. Παρακολούθησε επί διετία μαθήματα του τμήματος της Ψυχανάλυσης. Έχει δημοσιεύσει κριτικές και μελέτες του για το σινεμά σε πολλά κινηματογραφικά περιοδικά, στο "Τέταρτο", στην "Αυγή", σε εκδόσεις του "Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης" κ.α. Έχει σκηνοθετήσει και γράψει τα σενάρια δυο ταινιών μικρού μήκους και του δεύτερου μέρους της ταινίας μεγάλου μήκους "Περί έρωτος" (μαζί με τη Μαρία Γαβαλά). Στις εκδόσεις Αιγόκερως έχει δημοσιεύσει τα βιβλία "Κινηματογράφος και σεξουαλικότητα-ερωτισμός" (1983), "Έρωτας, ψυχολογία και αισθητική στο χολλυγουντιανό σινενά" (1992), "12 Ευρωπαίοι Σκηνοθέτες" (1999), "Κινηματογράφος και έρωτας" (2005) και "Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ και σκηνοθέτες" (2009). Στις εκδόσεις Απόπειρα έχει δημοσιεύσει τη συλλογή διηγημάτων "Η Κλαίρη και η θάλασσα" (2001).

Ο Ιωάννης Σκοπετέας διδάσκει Εικονοληψία, Σεναριογραφία, Σκηνοθεσία και Ψηφιακό Βίντεο στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου από το 2002 (από το 2007, ως εκλεγμένο μέλος ΔΕΠ). Το μεταπτυχιακό του στο Goldsmiths University of London είχε ως αντικείμενο τη Φωτογραφία/Εικόνα και Επικοινωνία, ενώ η διδακτορική του έρευνα στο πανεπιστήμιο του Westminster αφορούσε την αισθητική της κινηματογραφικής εικόνας και την πολιτιστική βιομηχανία του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου. Παράλληλα με τα πανεπιστημιακά του καθήκοντα, εργάζεται ως σεναριογράφος - σκηνοθέτης σε πολιτιστικά ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές σειρές ντοκιμαντέρ, εταιρικές και διαφημιστικές ταινίες. Εργάστηκε επί δεκαπέντε χρόνια ως διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Film & Video Business και αρθρογράφος σε θέματαφωτογραφίας και βίντεο στο περιοδικό "Φωτογράφος" και παλαιότερα, ως πολιτιστικός συντάκτης σε ραδιόφωνο, εφημερίδες και περιοδικά.

Ο Γεώργιος Αραμπατζής είναι Καθηγητής Βυζαντινής Φιλοσοφίας στο τμήμα Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ.

Ο Γιώργος Μπράμος (1952-2019) γεννήθηκε στην Τρίπολη. Σπούδασε Νομικά και Κινηματογράφο στην Αθήνα και την Ιταλία. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου σε εφημερίδες και περιοδικά. Υπηρέτησε στην ΕΡΤ ως διευθυντής ενημέρωσης, ενώ επί σειρά ετών ήταν διευθυντής του ελληνικού προγράμματος στο Mega. Συνεργάστηκε στα σενάρια των ταινιών "Ήταν ένας ήσυχος θάνατος" της Φρίντας Λιάππα, "Καλή πατρίδα, σύντροφε" του Λευτέρη Ξανθόπουλου, "Κλοιός" του Κώστα Κουτσομύτη, "Ξένια" του Πατρίς Βιβανκός, "Terra Incognita" του Γιάννη Τυπάλδου, κ.ά. Έγραψε δοκίμια για τον κινηματογράφο και εξέδωσε τις συλλογές διηγημάτων "Βρεγμένο ρούχο" (1993), "Άσπρα γένια" (2006) και "Ανάμεσα στους τοίχους" (2017), καθώς και τα μυθιστορήματα "Ότσι τσιόρνιγια (Μαύρα μάτια)" (1999) και "Το ψέμα του λύκου" (2013). Έφυγε από τη ζωή μετά από ξαφνική αδιαθεσία, στις 14 Αυγούστου 2019, σε ηλικία 67 ετών.

Η Γιάννα Αθανασάτου γεννήθηκε στη Ραφήνα το 1959. Οι σπουδές της στα νομικά ολοκληρώθηκαν το 1981 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και στη συνέχεια ξεκίνησε έναν κύκλο σπουδών σκηνοθεσίας του κινηματογράφου στη Σχολή Σταυράκου (1981-1983) και μεταπτυχιακή υποτροφία στον τομέα Επικοινωνίας του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθήνας (1987-1992). Στο διάστημα αυτό ασχολήθηκε συστηματικά με την έρευνα, τη μελέτη και τη φροντιστηριακή διδασκαλία θεμάτων πολιτικής ανάλυσης και πολιτισμού, με έμφαση στον ελληνικό κινηματογράφο, δουλεύοντας παράλληλα σαν δικηγόρος. Το 1995 παρέμεινε σαν επισκέπτρια επιστήμων στο Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Ohio. Το 1999 ολοκλήρωσε τη συγγραφή της μελέτης της για τον ελληνικό μεταπολεμικό κινηματογράφο και τη σχέση του με όψεις της μετεμφυλιακής ιδεολογίας. Εργάσθηκε στο Ελληνικό Γραφείο του προγράμματος Media της ευρωπαϊκής ένωσης για την ανάπτυξη της οπτικοακουστικής παραγωγής. Το 2000, κ.έ., δίδαξε στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης το μάθημα "Κινηματογράφος και πολιτική κουλτούρα". Σήμερα διδάσκει ιστορία κινηματογράφου στο Τμήμα Κινηματογράφου του Α.Π.Θ. και είναι επιστημονική συνεργάτις του Προγράμματος Φύλου και Ισότητας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο Δημήτρης Καλαντίδης γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι ιστορικός και κριτικός του κινηματογράφου, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών Λεσχών Ελλάδας και μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ, της οποίας έχει διατελέσει μέλος του ΔΣ). Αποφοίτησε από το τμήμα Αγγλικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται ως καθηγητής στη μέση εκπαίδευση. Απέκτησε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στην Ιστορία και Θεωρία του Ελληνικού και Παγκόσμιου Κινηματογράφου, από τον τομέα Θεατρικών Σπουδών του Φιλολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης. Σήμερα είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αντικείμενο τη "Διασκευή των έργων της νεοελληνικής αφηγηματικής πεζογραφίας στον ελληνικό κινηματογράφο". Είναι ο συντάκτης της "Ελληνικής κινηματογραφικής βιβλιογραφίας 1923-2000" (εκδ. Αιγόκερως, 2000), και των ανανεωμένων εκδοχών της, καθώς και πλήθους άλλων κριτικών κειμένων σε συλλογικούς τόμους, περιοδικά και εφημερίδες.