Περιγραφή
Το Βυζάντιο ήταν μια απολυταρχία – το κυβερνούσε ένας Αυτοκράτορας ημίθεος, Ισαπόστολος, Αντι-Βασιλέας του Θεού πάνω στη Γη, που κρατούσε τα χέρια του τη ζωή όλων των υπηκόων του. Μερικοί από τους Αυτοκράτορες αυτούς ήταν ήρωες, άλλοι ήταν τέρατα – αλλά δεν ήταν σε καμιά περίπτωση βαρετοί.
Γι’ αυτόν και μόνον το λόγο, γράφοντας τούτο το βιβλίο, ένιωθα μια μόνιμη ευχαρίστηση αλλά, επίσης, κατά κάποιον τρόπο, απέδιδα έναν μικρό φόρο τιμής. Ο πολιτισμός μας δεν αναγνώρισε ποτέ, επαρκώς, το χρέος του στην Ανατολική Αυτοκρατορία. Αν δεν υπήρχε αυτό το μεγάλο ανατολικό οχυρό της Χριστιανοσύνης, ποια τύχη θα είχε η Ευρώπη ενάντια στις στρατιές του Βασιλιά της Περσίας τον 7ο αιώνα ή ενάντια σε αυτές του Χαλίφη της Βαγδάτης τον 8ο; Ποια γλώσσα θα μιλούσαμε σήμερα και πιο θεό θα λατρεύαμε; Στο πολιτιστικό πεδίο, επίσης, το χρέος μας είναι μεγάλο. Μετά τις βαρβαρικές εισβολές και την πτώση του Αυτοκράτορα της Ρώμης, τα φώτα της μάθησης είχαν σχεδόν σβήσει στη δυτική Ευρώπη, εκτός από μερικά μοναστηριακά καντηλάκια που τρεμόσβηναν. Στις όχθες, όμως, του Βοσπόρου αυτά τα φώτα εξακολουθούσαν να λάμπουν και η παλαιά κλασική κληρονομιά διατηρούνταν. Πολλά από αυτά που ξέρουμε για την αρχαιότητα – ειδικά για την ελληνική και τη ρωμαϊκή φιλολογία και τη ρωμαϊκή νομοθεσία – θα είχαν χαθεί παντοτινά, αν δεν υπήρχαν οι λόγιοι και οι αντιγραφείς της Κωνσταντινούπολης. Αυτές οι ανεκτίμητες υπηρεσίες, ωστόσο, θεωρήθηκαν εδώ και πολύν καιρό ως δεδομένες και λησμονήθηκαν. Στις μέρες μας απομένει μόνον ένα πράγμα να μας θυμίζει την ιδιοφυία των Βυζαντινών: η λαμπρότητα της τέχνης τους. Ποτέ στην ιστορία του χριστιανισμού – ή, θα μπαίναμε στον πειρασμό να προσθέσουμε, οποιαδήποτε άλλης θρησκείας του κόσμου – δεν υπήρξε καλλιτεχνική σχολή που να έδωσε τόσο βαθιά πνευματικότητα στα έργα της. Οι Βυζαντινοί θεολόγοι συνήθιζαν να επιμένουν ότι οι αγιογράφοι και οι καλλιτέχνες των ψηφιδωτών έπρεπε να προσπαθούν να αποδώσουν την εικόνα του Θεού. Δεν ήταν εύκολο αυτό που ζητούσαν. Αλλά στις εκκλησίες και τα μοναστήρια της Αυτοκρατορίας το βλέπουμε, κατ’ επανάληψη, θριαμβευτικά να εκπληρώνεται.
