Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα

Ο Jean - Pierre Vernant (1914-2007), ιστορικός και κοινωνικός ανθρωπολόγος, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ελληνιστές του 20ου αιώνα. Σπούδασε στη Σορβόννη. Στη διάρκεια του πολέμου έλαβε μέρος στην Αντίσταση, και υπήρξε αρχηγός σώματος στρατού των Γαλλικών Δυνάμεων Εσωτερικού, στην Haute-Garonne, με το ψευδώνυμο "Συνταγματάρχης Berthier". Δίδαξε αρχικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το 1948 άρχισε να εργάζεται ως ερευνητής στο Centre National de Recherche Scientifique (CNRS), όπου επηρεάστηκε από τη θεωρία του Louis Gernet. Xρημάτισε από το 1957 μέχρι το 1975 διευθυντής σπουδών στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales. Tο 1964 ίδρυσε και διηύθυνε ως το 1984 το Κέντρο Συγκριτικών Ερευνών για τις Αρχαίες Κοινωνίες (Κέντρο Louis Gernet). Από το 1975 ως το 1984 δίδαξε ως καθηγητής στο College de France, στην έδρα Συγκριτικής Μελέτης των Αρχαίων Θρησκειών, και στη συνέχεια αποχώρησε ως ομότιμος καθηγητής του ιδίου ιδρύματος. Το 2002 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (μετά από την απονομή ανάλογων διακρίσεων στα πανεπιστήμια του Σικάγο, του Μπρίστολ, του Μπρνο, της Νάπολης και της Οξφόρδης). Τιμήθηκε με πολυάριθμες διακρίσεις και τίτλους τιμής στη χώρα του και τα βιβλία του κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο. Πέθανε την Τρίτη 9 Ιανουαρίου 2007, σε ηλικία 93 ετών. Τα περισσότερα από τα έργα του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά: "Οι απαρχές της ελληνικής σκέψης", "Μήτις", "Μύθος και θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα" (Jean - Pierre Vernant, Marcel Detienne), "Μύθος και τραγωδία στην αρχαία Ελλάδα" (Jean - Pierre Vernant, Pierre Vidal-Naquet), "Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα", "Μύθος και κοινωνία στην αρχαία Ελλάδα", "Η ελληνική σκέψη", "Στο μάτι του καθρέφτη" (Jean - Pierre Vernant, Francoise Frontisi-Ducroux), "Το βλέμμα του θανάτου", "Ανάμεσα στον μύθο και την πολιτική", "Το σύμπαν, οι θεοί, οι άνθρωποι", κ.ά. Ο πρωθυπουργός κ. Κ. Καραμανλής, όταν έγινε γνωστός ο θάνατος του Ζαν- Πιερ Βερνάν, δήλωσε: "Η Ελλάδα αποχαιρετά έναν πραγματικό φίλο, έναν από τους διαπρεπέστερους μελετητές της. Με συνέπεια και ακατάβλητο ενθουσιασμό, διάνοιξε νέους, συναρπαστικούς δρόμους για την πληρέστερη κατανόηση της αρχαίας μας ιστορίας. Για τους Έλληνες, αλλά και όσους παγκοσμίως θεωρούν την παρακαταθήκη του ελληνικού πολιτισμού ως συστατική της ταυτότητάς τους, το έργο του θα συνεχίσει να χρησιμεύει ως καθρέφτης στον οποίο μπορούμε να δούμε όχι μόνο το παρελθόν, αλλά και τις προοπτικές του μέλλοντός μας."

Ο Πιέρ Βιντάλ - Νάκε γεννήθηκε το 1930 στο Παρίσι, από γονείς εβραϊκής καταγωγής, που εξοντώθηκαν το 1944 στο Άουσβιτς. Ιστορικός της αρχαιότητας και διανοούμενος με παγκόσμια αναγνώριση, υπήρξε διεθυντής σπουδών στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, και, μαζί με τον Zαν-Πιερ Bερνάν, διευθυντής του Kέντρου Συγκριτικών Eρευνών για τις Αρχαίες Κοινωνίες στο Παρίσι. Εκτός από το επιστημονικό του έργο, υπήρξε γνωστός για την πολιτική του στάση, ως ένα παράδειγμα μαχητικού διανοούμενου, με πολυσχιδές συγγραφικό έργο και παρεμβάσεις στα κοινωνικά ζητήματα. Όπως έλεγε ο ίδιος: "Ασπάστηκα την ιστορία, όπως οι άλλοι ασπάστηκαν τη θρησκεία· για μένα η ενασχόληση με την ιστορία δεν ήταν η ενασχόληση με κάτι νεκρό και μακρινό, αλλά η εμπλοκή με σύγχρονα πολιτικά ζητήματα· ο σύγχρονος ιστορικός οφείλει να παίρνει θέση και να εναντιώνεται στις αδικίες." Λιγότερο γνωστή στην Eλλάδα ήταν η συγγραφική του δραστηριότητα για θέματα όπως τα βασανιστήρια που άσκησε ο γαλλικός στρατός στη διάρκεια του πολέμου της Aλγερίας ("L'Affaire Audin", 1958, "La Torture dans la Republique", 1972), η ιστορία και η γενοκτονία των Eβραίων κατά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ("Flavius Josephe ou du bon usage de la trahision", "Les Juifs, la memoire et le present", "Reflexions sur la genocide", "Les assassins de la memoire") και ο Μάης του '68 ("Journal de la commune etudiante" -μαζί με τον Alain Schnapp). Στα πολυάριθμα δοκίμιά του συγκαταλέγονται επίσης τα "La Raison d'Etat" (1962), "Genealogie de l' Europe, de la prehistorie au XXe siecle" (1994), καθώς και μελέτες με θέματα σχετικά με την ελληνική αρχαιότητα: "Mythe et tragedie dans la Grece ancienne" (1972, 1986), "Le Chasseur noir" (1981), "La Democratie grecque vue d'ailleurs" (1990), "La Guerre, la Grece et la paix" (1999), κ.ά.. Πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο σε νοσοκομείο της Νίκαιας στις 29 Ιουλίου 2006, σε ηλικία 76 ετών. Λίγο πριν το τέλος, και ενώ ήδη νοσηλευόταν, είχε υπογράψει μαζί με άλλους διανοούμενους έκκληση για τερματισμό της εισβολής των Ισραηλινών στρατευμάτων στον Λίβανο. Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί τα έργα του: "O Mαύρος κυνηγός· μορφές σκέψης και μορφές κοινωνίας στον ελληνικό κόσμο" ("Λιβάνης", 1983), "Mύθος και τραγωδία στην αρχαία Eλλάδα", από κοινού με τον Zαν-Πιερ Bερνάν ("Ι. Zαχαρόπουλος", 1988), "O κόσμος του Oμήρου" ("Eξάντας", επαν. 2002), "Kλεισθένης ο Aθηναίος" ("Eυρύαλος", 1989), "Πέρα από την αρχαία ελληνική δημοκρατία: δοκίμια αρχαίας και νεότερης ιστοριογραφίας" ("Aλεξάνδρεια", 1999), "Oικονομία και κοινωνία στην αρχαία Eλλάδα" ("Ι. Zαχαρόπουλος", 1998), "Oι Eλληνες, οι ιστορικοί, η δημοκρατία: η μεγάλη απόκλιση" ("Πατάκης", 2002), "O θρυμματισμένος καθρέφτης: αθηναϊκή τραγωδία και πολιτική" ("Oλκός", 2003), "H Aτλαντίδα: μικρή ιστορία ενός πλατωνικού μύθου" ("Oλκός", 2006) και "Αγώνας μου, η Ιστορία" (Ολκός, 2007).