Ιστορικό τοπίο και ιστορική μνήμη: το παράδειγμα της Μακρονήσου

Η Νίκη Ζαμενοπούλου είναι αρχιτέκτων.

Η Μίνα Ξύδη είναι αρχιτέκτων.

Η Μόνικα Σκαλτσά είναι αρχιτέκτων-πολεοδόμος. Εργάζεται στη Διεύθυνση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου αποφοίτησε από το Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και, στη συνέχεια, εκπόνησε, στο ίδιο τμήμα, τη διδακτορική του διατριβή για τις Ακυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα. Με υποτροφία του ΙΚΥ, ολοκλήρωσε τη μεταδιδακτορική του έρευνα γύρω από ζητήματα της καβαφικής κριτικής (Τμήμα Φιλολογίας, Τομέας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, ΑΠΘ). Από το 2019 είναι αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών. Έχει επίσης διδάξει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Η κύρια επιστημονική αρθρογραφία του καθώς και οι συμμετοχές του σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια αφορούν, εκτός από τον Στρατή Τσίρκα και τον Κ. Π. Καβάφη, το έργο πολλών νεοελλήνων λογοτεχνών (19ος-20ος αιώνας). Στη μονογραφία του με τίτλο Ρομαντικά πεπρωμένα. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης ως “εθνικός ποιητής” (Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009), εξετάζει τη σχέση της «εθνικής ποίησης» με τη Μεγάλη Ιδέα. Από τις εκδόσεις του ΜΙΕΤ κυκλοφορεί, με δική του εισαγωγή, το βιβλίο Η ανάγνωση (2016). Σε συνεπιμέλεια με τον Χρήστο Δερμεντζόπουλο έχει εκδώσει τον συλλογικό τόμο Συνηθισμένοι άνθρωποι. Μελέτες για τη λαϊκή και δημοφιλή κουλτούρα (Opportuna, Αθήνα 2021). Σε μετάφραση του Βάιου Ντάφου και σε συνεργασία με τον Νίκο Κοκκομέλη και τον Αλέξανδρο Κατσιγιάννη, επανεκδόθηκε πρόσφατα το Υπόμνημα του Αδαμάντιου Κοραή (Αμολγός, Αθήνα 2022), πλαισιωμένο από εκτενή μελέτη του συγγραφέα για τις ιδέες του Διαφωτισμού. Από τις Εκδόσεις Άγρα, μόλις κυκλοφόρησε σε νέα έκδοση το βιβλίο του Μάριου Χάκκα Τυφεκιοφόρος του εχθρού με επίμετρο του Γιάννη Παπαθεοδώρου. (Πηγή: "Εκδόσεις Άγρα", 2024)

Ο Νίκος Κ. Αλιβιζάτος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949, κατάγεται όμως από την Κεφαλονιά και τη Χίο. Σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών και πήρε διδακτορικό δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο Ρaris V. Από το 1980 διδάσκει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου το 1992 εξελέγη καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου. Τακτικός συνεργάτης του "Βήματος" από το 1986 έως το 2000 και σήμερα των Νέων. Δικηγορεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου. Είναι μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Έχει γράψει μεταξύ άλλων: "Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση. Όψεις της ελληνικής εμπειρίας, 1922-1974" (Θεμέλιο, 1983, γ' έκδ. 1996), "Ο αβέβαιος εκσυγχρονισμός και η θολή συνταγματική αναθεώρηση" (Πόλις, 2001), "Η βασιλική περιουσία στο Στρασβούργο" (Α. Σάκκουλας, 2003) και "Πέρα από το 16: Τα πριν και τα μετά" (Αθήνα: Μεταίχμιο, 2007).

Η Ρένα Λευκαδίτου - Παπαντωνίου είναι απόφοιτος της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. Πέρασε ολόκληρη την επαγγελματική ζωή της ασκώντας ελεύθερο επάγγελμα, κυρίως σε ιδιωτικά έργα, μαζί με το συνάδελφο και σύντροφό της Κωστή Παπαντωνίου. Οι δυο τους και ένας φίλος τους αρχιτέκτονας, ο Νίκος Αγριαντώνης, βραβεύτηκαν σε πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό του Υπουργείου Χωροταξίας (ΥΠΕΧΩΔΕ) και κατασκεύασαν το έργο της ανάπλασης του ιστορικού χώρου του Μπλόκου: τη "Μάντρα της Κοκκινιάς". Ήταν για πολλά χρόνια μέλος της Αντιπροσωπείας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, εκπρόσωπός του σε διάφορες επιστημονικές επιτροπές και μέλος του Πειθαρχικού του Συμβουλίου. Επίσης, υπήρξε μέλος του Δ.Σ του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ) σε διάφορες περιόδους και εκπρόσωπός του σε επιτροπές, μία των οποίων ήταν και η ομάδα εργασίας (Ο.Ε.) "Για την προστασία και ανάδειξη του ιστορικού τόπου της Μακρονήσου".

Ο Στέλιος Χρυσομαλλίδης είναι αρχιτέκτων.

Η Τασούλα Βερβενιώτη σπούδασε στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Aθηνών και έκανε Διδακτορικό στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με θέμα "Οι Συναγωνίστριες. Τα Αίτια της Συμμετοχής και η Δράση των Γυναικών στις Εαμικές Αντιστασιακές Οργανώσεις 1941-1944". Αργότερα εργάστηκε ως ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Princeton. Έχει διδάξει στη Μέση Εκπαίδευση, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ακόμη, διετέλεσε επιμορφώτρια και σχολική σύμβουλος, και έχει εργαστεί στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών και στην Ανωτάτη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης. Εργάστηκε στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, όπου έχει χρηματίσει Θεματική υπεύθυνος Κοινωνικού Γραμματισμού. Έχει συμμετάσχει σε διεπιστημονικές επιτροπές και ομάδες, ενώ διαθέτει πλούσιο ερευνητικό έργο. Η ερευνητική της δραστηριότητα επικεντρώνεται στην κοινωνική ιστορία των δεκαετιών 1940 και 1950. Έχει γράψει πλήθος άρθρων σε συλλογικούς τόμους και ιστορικά περιοδικά στα ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Μια από τις τελευταίες της δουλειές αφορά τον ελληνικό εμφύλιο: "Charity and Nationalism", στο Paola Bacchetta and Margaret Power (επιμ.) "Right-Wing Women: From Conservatives to Eχtremists Around the World" Routledge, Νέα Υόρκη και Λονδίνο 2002.

Ο Στρατής Μπουρνάζος είναι επιμελητής βιβλίων και ιστορικός, δρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Υπήρξε συνεπιμελητής και στη συνέχεια επιμελητής των «Ενθεμάτων» της κυριακάτικης Αυγής (2002-2016). Η μελέτη του με θέμα τον Πολιτισμικό Ψυχρό Πόλεμο και το Congress for Cultural Freedom (CCF) στην Ελλάδα θα κυκλοφορήσει την άνοιξη του 2024 από τις εκδόσεις Αντίποδες. (Πηγή: "Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης", 2024)

Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και μέλος των ΑΣΚΙ. Κύριος τομέας των ενδιαφερόντων του είναι ο 20ός αιώνας στην Ελλάδα και ιδιαίτερα η πολιτική λειτουργία του στρατού, οι πολιτικές συγκρούσεις και διώξεις. Έχει επιμεληθεί συλλογικούς τόμους και ιστορικές εκθέσεις.

Ο Πολυμέρης Βόγλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο. Είναι αναπληρωτής καθηγητής κοινωνικής ιστορίας στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Η Ιωάννα Παπαθανασίου γεννήθηκε στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1958. Το 1980 πήρε το πτυχίο του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών της Παντείου και συνέχισε σπουδές πολιτικής κοινωνιολογίας και ιστορίας στο Παρίσι στα Πανεπιστήμια Paris I-Pantheon-Sorbonne και Paris X-Nanterre όπου και υποστήριξε το 1988 τη διδακτορική της διατριβή στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου. Συνεργάτης του Centre d' Histoire et de Sociologie du Communisme στα χρόνια 1988-1994, στο πλαίσιο μεταδιδακτορικών σπουδών μελέτησε, στην περίοδο του ανοίγματός τους, τα "σοβιετικά αρχεία" για την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Διευθύντρια ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), στέλεχος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) από το 1994 έως το 2014, και διδάσκουσα στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ).

Ο Χάγκεν Φλάισερ γεννήθηκε στη Βιέννη το 1944, σπούδασε Ιστορία στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και από το 1977 μένει στην Ελλάδα. Είναι καθηγητής νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έχει ειδικευτεί σε θέματα ελληνικής ιστορίας του 20ού αιώνα. Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα και διεθνείς εξεταστικές και γνωμοδοτικές επιτροπές. Έχει γράψει πολλές μελέτες, ιδίως την περίοδο (και τη μεταπολεμική "κληρονομιά") του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, ανάμεσά τους το θεωρούμενο ως έργο αναφοράς "Στέμμα και σβάστικα: η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944", από το οποίο έχουν κυκλοφορήσει δύο τόμοι.

Ο κριτικός και ιστορικός της λογοτεχνίας Αλέξανδρος Αργυρίου (1921-2009) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αλέξανδρος Κουμπής. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ. Ταυτόχρονα, φανέρωσε τις λογοτεχνικές του αρετές συνεργαζόμενος ως κριτικός βιβλίου με τα περιοδικά "Ελεύθερα Γράμματα" (Νοέμβριος 1947 έως Ιούνιος 1949) και "Ποιητική Τέχνη" (1947-49). Το 1950 πήρε το απολυτήριο του (Βασιλικού) Ναυτικού "άνευ κυανής λωρίδος". Έκτοτε δούλευε επαγγελματικά σε μελέτες "φερόντων οργανισμών" (1950-1992). Συγχρόνως άρχισε να γράφει κριτικές βιβλίων στις εφημερίδες "Δημοκρατικός Τύπος" (1950), "Δημοκρατική" (1951). "Ημέρα" (1952) και στα περιοδικά "Στόχος" (1951), "Αγγλοελληνική Επιθεώρηση" (1953-54, περίοδος Γ. Π. Σαββίδη), "Καινούρια Εποχή" (1957-58), "Εποχές" (1963), "Ταχυδρόμος" (1965), "Νέα Πορεία" (1959-2009), "Κριτική" (1961) και "Η Συνέχεια" (1973). Έγραψε την "Εισαγωγή στη μεταπολεμική ποίηση" στην "Ανθολογία μεταπολεμικών ποιητών" των Ντίνου Γιωργούδη και Κ. Γεννατά (1957). Δημοσίευσε τακτικά επιφυλλίδες στην εφημερίδα "Το Βήμα" (1971-73 και 1979-85), και αραιά στις εφημερίδες "Μεσημβρινή" (1965) και "Η Καθημερινή" (1976-1980). Υπήρξε υπεύθυνος στο δεκάτομο λεξικό της "Εκδοτικής Αθηνών" για τα λήμματα λογοτεχνών του εικοστού αιώνα. Δίδαξε ιστορία λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου, επί εξάμηνο, στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στο Ρέθυμνο (1963-64). Μετείχε στη συντακτική επιτροπή που εξέδωσε τα "Δεκαοχτώ κείμενα" (1970), τα "Νέα κείμενα 1 και 2" (1971) και το περιοδικό "Η Συνέχεια" (1973). Έχουν εκδοθεί τρία αντίτυπα μελετών του "εκτός εμπορίου" (1957-1962), τρία βιβλία με "επιμέλεια" και "εκτενείς εισαγωγές" του σε ανθολογίες-γραμματολογίες (1969-1988) και πέντε τόμοι δοκιμίων-μελετών του (1984-1996). Συγκέντρωσε, επιμελήθηκε και "ανέσυρε" την ύλη των ετών 1929-1939 στον τόμο: "Νικόλας Κάλας: κείμενα ποιητικής και αισθητικής", 1982. Συμμετείχε σε είκοσι επτά "Σύμμεικτους" τόμους, για διάφορα θέματα λογοτεχνίας και ιστορίας της (1961-1997). Καρπός της μεγάλης πείρας του και της συνεχούς μελέτης είναι η οκτάτομη "Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας και της Πρόσληψής της (1918-2000)" που αποτελεί βασικό βοήθημα για τη σπουδή των ελληνικών γραμμάτων. Αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τις άλλες σημαντικές Ιστορίες της Λογοτεχνίας, η δική του δίνει λιγότερη έμφαση στην αφηγηματικότητα και περισσότερη στη βιβλιογραφική πληρότητα. Η πρωτοτυπία της έγκειται στο ότι καθρεφτίζει την εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στα μάτια των συγχρόνων της μέσα από πλήθος παραθέματα. Μειλίχιος ως άνθρωπος, συναινετικός και καθόλου των άκρων, βοήθησε αναρίθμητους ερευνητές και λογοτέχνες στα πρώτα τους βήματα. Η ευρεία αποδοχή του αποτυπώθηκε στις πολλές τιμητικές διακρίσεις, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1999), έλαβε το Α΄ Βραβείο κριτικής-δοκιμίου για το βιβλίο του "Διαδοχικές αναγνώσεις Ελλήνων υπερρεαλιστών" (1984), το Μέγα Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και για την συνολική προσφορά του το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (2004). Πέθανε στην Αθήνα από επιπλοκές της υγείας του, στις 22 Μαΐου 2009, σε ηλικία 88 ετών.

Ο Γιώργος Μαργαρίτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Διδάσκει σύγχρονη Ιστορία στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από το 1985 μέχρι το 2004 δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Η περίοδος της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνητικών του ενδιαφερόντων. Σε αυτήν την περίοδο αναφέρεται το μεγαλύτερο μέρος των άρθρων που έχει δημοσιεύσει σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, καθώς και οι περισσότερες μελέτες του σε συλλογικούς τόμους και οι εισηγήσεις του σε επιστημονικά συνέδρια.

Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στο Παρίσι το 1971. Αποφοίτησε από το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1993. Το 1994 απέκτησε μεταπτυχιακό δίπλωμα (DEA) κοινωνιολογίας από την Ecole et Sciences Sociates (Παρίσι), όπου υπό την επίβλεψη του καθ. Μ. Wieviorka μελέτησε τη σχέση Εγκλεισμού και ιδεολογίας με παράδειγμα την εμπειρία των Ελλήνων κομμουνιστών. Η διδακτορική του διατριβή (2000) στη φιλοσοφία, που εκπόνησε υπό τη διεύθυνση του καθ. E. Balibar στο Πανεπιστήμιο Paris X-Nanterre, έχει θέμα την κομμουνιστική ηθική στα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης. Έχει διατελέσει λέκτορας σύγχρονης πολιτικής θεωρίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Σχολής Ν.Ο.Π.Ε. του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου δίδασκε από το 2000. Είναι λέκτορας Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά και σε συλλογικά έργα.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947. Σπούδασε μαθηματικά στην Αθήνα, στη Λωζάνη και στο Παρίσι και στη συνέχεια ειδικεύτηκε στην εκλογική κοινωνιολογία. Εργάστηκε επί πολλά χρόνια στο Εθνικό Κέντρο Kοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ). Σήμερα είναι καθηγητής εκλογικής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνεργάζεται τακτικά με την εφημερίδα "Τα Νέα" και τον τηλεοπτικό σταθμό "Mega Channel" για την ανάλυση των εκλογικών αποτελεσμάτων και των πολιτικών δημοσκοπήσεων. Στις δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται τα βιβλία: - "Άτλας των βουλευτικών εκλογών της 18ης Oκτωβρίου 1981", Αθήνα 1984. - "Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964. Η εκλογική γεωγραφία των πολιτικών δυνάμεων", Αθήνα 1985. - "Εκλογές και κόμματα στη δεκαετία του ’80" (συν-επιμέλεια με τον Χ. Λυριντζή), Αθήνα 1990. - "Ο ελληνισμός της Αλβανίας" (συν-επιμέλεια με τους Θ. Βερέμη και Θ. Κουλουμπή), Αθήνα 1995. - "Κοινωνία και πολιτική. Όψεις της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, 1974-1994" (συν-επιμέλεια με τους Χ. Λυριντζή και Δ. Σωτηρόπουλο), Αθήνα 1996. -"H καχεκτική δημοκρατία: Κόμματα και εκλογές, 1946-1967", Αθήνα 2001